Η ‘’Παγκόσμια Ημέρα Ασφάλειας στο Διαδίκτυο’’ είναι μια πρωτοβουλία που έχει ως στόχο να κάνει το διαδίκτυο ένα καλύτερο και ασφαλέστερο μέρος για όλους. Γιορτάζεται εδώ και δέκα χρόνια τη δεύτερη μέρα της δεύτερης εβδομάδας του δεύτερου μήνα κάθε χρόνο, κατά τον εορτασμό της ημέρας Ασφαλούς Διαδικτύου, χιλιάδες άνθρωποι ενώνονται για να αφυπνίσουν σε θέματα σχετικά με την ασφάλεια στο διαδίκτυο, συμμετέχοντας σε εκδηλώσεις και δράσεις παγκοσμίως. Η πρωτοβουλία αυτή ξεκίνησε από την Ευρώπη και μέχρι σήμερα γιορτάζεται σε πάνω από εκατό χώρες ανά το παγκόσμιο.
Εν έτη 2020 οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι τεράστιες. Επιπλέον, η πλειοψηφία των παιδιών σήμερα έχει σχεδόν καθημερινή επαφή και πρόσβαση στο διαδίκτυο. Το γεγονός αυτό φέρει πολλές συνέπειες, τόσο θετικές όσο και αρνητικές. Από τη μία, το διαδίκτυο επιτρέπει την πρόσβαση σε εύρος πληροφοριών, την ανάπτυξη δεξιοτήτων και γνώσεων. Από την άλλη, όταν πρόκειται ιδίως για παιδιά, είναι ιδιαίτερα σημαντική η επιτήρηση του μεγέθους και τους είδους πρόσβασής τους σε πληροφορίες από μέρους των γονέων.
Η Εγγεγραμμένη Σχολική Ψυχολόγος κα Χριστίνα Αρχοντούς δίνει παρακάτω ορισμένες χρήσιμες πληροφορίες και συμβουλές σε σχέση με τη χρήση του διαδικτύου από παιδιά και εφήβους.
«Υπάρχει μια σχετικά νέα μορφή εξάρτησης που ορίζεται ως η «ενασχόληση με το διαδίκτυο για άντληση αισθήματος ικανοποίησης, η οποία συνοδεύεται με αύξηση του χρόνου που καταναλώνεται για την άντληση αυτού του αισθήματος». Την τελευταία δεκαετία, ο αριθμός και η ποιότητα των ερευνητικών μελετών σχετικά με τον εθισμό στο διαδίκτυο έχουν αυξηθεί. Ο λόγος είναι η εμφάνιση όλο και περισσότερων περιπτώσεων παιδιών και εφήβων που εντοπίζονται να έχουν εξάρτηση στο διαδίκτυο. Πολλοί γονείς σήμερα ανησυχούν ότι τα παιδιά τους μπορεί να ξοδεύουν πάρα πολύ χρόνο διαδικτυακά και αυτό τους οδηγεί στο να μην βιώνουν πραγματικές εμπειρίες ζωής.
Τα παιδιά και ιδιαίτερα οι έφηβοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για πληροφόρηση τόσο σε σχέση με γενικότερα θέματα όσο και σε σχέση με την ολοκλήρωση σχολικών εργασιών τους. Όταν χρησιμοποιείται σωστά, το διαδίκτυο μπορεί να αποτελέσει μια αξιόπιστη πηγή πληροφοριών για τα παιδιά που απλά αγαπούν να διαβάζουν ή θέλουν να μάθουν περισσότερα για συγκεκριμένα θέματα.
Παγκόσμιες έρευνες έχουν δείξει ότι παιδιά και νέοι ηλικιών μεταξύ 8 και 28 ετών περνούν περίπου 44,5 ώρες κάθε εβδομάδα μπροστά από τις ψηφιακές οθόνες. Περίπου το 23% των παιδιών και των εφήβων έχουν αναφέρει ότι αισθάνονται πραγματικά σαν να έχουν εθιστεί στα βιντεοπαιχνίδια. Το 31% αυτών ήταν αγόρια και το 13% κορίτσια.
Ποιοι είναι οι προγνωστικοί παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν τα παιδιά στην υπερβολική χρήση του διαδικτύου; Αρκετές έρευνες έχουν εντοπίσει συσχέτιση μεταξύ της χαμηλής αυτοεκτίμησης στα παιδιά όπως και ορισμένων δυσκολιών στο πλαίσιο της οικογένειας με τον εθισμό στο διαδίκτυο. Τα διαδικτυακά παιχνίδια παρέχουν στο παιδί το αίσθημα ελέγχου, του δίνουν την ευκαιρία να αλληλοεπιδράσει με άλλους και την ελευθερία να δείξει χωρίς ντροπή το ποιος πραγματικά είναι. Έτσι, ειδικότερα οι έφηβοι μέσα από τα διαδικτυακά παιχνίδια μπορεί να νιώσουν ότι τους σέβονται και αυτό με τη σειρά του να προκαλέσει ενθουσιασμό και οικειότητα. Με αποτέλεσμα, να νιώσουν, ότι ενισχύεται η αυτοεκτίμηση τους και ξεφεύγουν από δυσκολίες που ενδεχομένως αντιμετωπίζουν στο οικογενειακό τους πλαίσιο.
Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας κάποια βασικά σημάδια και ενδείξεις που μπορούν να παρατηρηθούν όταν ένα παιδί αρχίζει να εθίζεται στο διαδίχτυο ή έχει ήδη εθιστεί. Τα κυριότερα αρχικά σημάδια εθισμού στο διαδίκτυο περιλαμβάνουν την αφιέρωση μεγάλου ποσοστού χρόνου χρόνο μπροστά από μία οθόνη , την σταδιακή αύξηση της παραμονής του παιδιού ή του εφήβου στο διαδίκτυο, τη σύνδεση του νέου στο διαδίκτυο με την πρώτη ευκαιρία, ειδικά όταν οι γονείς ή άλλοι ενήλικες δεν τον/την παρακολουθούν, την απώλεια ενδιαφερόντων ακόμη και δραστηριοτήτων που προηγουμένως τον/την ευχαριστούσαν, την προτίμηση του να ασχολείται με το διαδίκτυο από το να βρίσκεται κοντά σε φίλους ή οικογένεια, τη δημιουργία νέων δεσμών με άτομο/α από το διαδίκτυο, τη μείωση των ωρών ύπνου, τον συχνό έλεγχο των κοινωνικών μέσων επικοινωνίας και των μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Όσον αφορά τις ενδείξεις στον συναισθηματικό τομέα, μπορεί να παρατηρηθεί αυξημένη ευερεθιστικότητα, θυμός, αναστάτωση, μεγάλη ενόχληση όταν δεν του/της επιτραπεί να έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο, και να ανησυχεί σε μεγάλο βαθμό για την επιστροφή του/της στο διαδίκτυο όταν είναι εκτός σύνδεσης.
Μερικές από τις αρνητικές συνέπειες που μπορεί να προκληθούν από τις πολλές ώρες χρήσης του διαδικτύου περιλαμβάνουν τις παρακάτω. Οι νέοι ενδεχομένως έχουν αυξημένες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκοι, λόγω του ότι δεν υπάρχει καμία σωματική κίνηση που εμπλέκεται στον χρόνο της οθόνης καθώς και γιατί συχνά συνδυάζεται με το ψήσιμο τροφών ή σνακ υψηλής θερμιδικής αξίας. Επιπλέον, είναι πιθανόν να προκληθούν προβλήματα ύπνου, αφού κατά την διάρκεια της νύχτας οι νέοι συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται μέσω του διαδίκτυο. Επίσης, βάσει ερευνών, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης κατάθλιψης, άγχους και προβλημάτων προσοχής. Ταυτόχρονα, παρατηρείται έντονη ανησυχία από τους γονείς για την αλλαγή της συμπεριφοράς των παιδιών τους και φόβος για τους κινδύνους που μπορεί να διατρέχουν μέσω των επικοινωνιών που έχουν από το διαδίκτυο.
Ποιες μπορεί να είναι οι παρεμβάσεις από τους γονείς, που θα βοηθήσουν τα παιδιά και τους εφήβους να μειώσουν τις ώρες που περνούν μπροστά από μία οθόνη, σερφάροντας στο διαδίκτυο.
- Αρχικά εντοπίζεται το πρόβλημα. Οι γονείς, όταν εντοπίσουν τα σημάδια που δείχνουν εξάρτηση στο διαδίκτυο, θα είναι καλύτερο να το συζητήσουν αρχικά μεταξύ τους, να έρθουν σε κοινή συμφωνία να θέσουν κοινούς στόχους και στη συνέχεια να συζητήσουν με το παιδί τους. Σε μία μονογονεϊκή οικογένεια, ο γονέας πρέπει να πάρει κάποιο χρόνο για να σκεφτεί τι πρέπει να ειπωθεί. Και στις δύο περιπτώσεις οι γονείς θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για την πιθανή συναισθηματική αντίδραση του παιδιού.
- Όταν θα συζητήσετε θα είναι ευνοϊκότερο να αρχίσετε, υπενθυμίζοντας στο παιδί σας ότι τον αγαπάτε και ότι σας ενδιαφέρει η ευτυχία και η ευημερία του. Τα παιδιά και οι έφηβοι συχνά ερμηνεύουν τις ερωτήσεις σχετικά με τη συμπεριφορά τους ως φταίξιμο και κριτική. Πρέπει να διαβεβαιώσετε το παιδί σας ότι δεν τον καταδικάζετε.
- Μάλλον, πείτε στο παιδί σας ότι ανησυχείτε για κάποιες από τις αλλαγές που έχετε δει στη συμπεριφορά τους και αναφερθείτε σε αυτές τις αλλαγές με συγκεκριμένους όρους: κόπωση, μείωση βαθμών, αποχώρηση από τα χόμπι, κοινωνική απόσυρση κ.λπ. έτσι θα θέλατε να δείτε πόσο χρόνο ξοδεύουν στο διαδίκτυο καθημερινά και ποιες δραστηριότητες ασχολούνται.
- Επιπλέον θα ήταν καλό να θέσετε κανόνες και όρια. Συνεργαστείτε με το παιδί σας για να καθορίσετε σαφή όρια για περιορισμένη χρήση του διαδικτύου. Αφήστε ίσως μια ώρα ανά νύχτα μετά το πέρας των εργασιών τους , με μερικές επιπλέον ώρες το Σαββατοκύριακο.
- Προσέχετε τους κανόνες σας και θυμηθείτε ότι δεν προσπαθείτε να ελέγξετε το παιδί σας ή να αλλάξετε το ποιοι είναι. Σκοπός είναι να τους βοηθήσετε να απελευθερωθούν από μια ψυχολογική εξάρτηση.
- Θα μπορούσε επίσης να αφαιρεθούν από το δωμάτιο αν υπάρχουν, υπολογιστής, tablet, τηλεόραση ή κινητό.
- Τις Κυριακές ή και αργίες αν υπάρχει δυνατότητα από τους γονείς να προγραμματίζονται εκδρομές ή διάφορες οικογενειακές δραστηριότητες ώστε να αποφεύγεται ή χρήση ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Με αυτό τον τρόπο δίνεται στα παιδιά η ευκαιρία να δοκιμάσουν άλλες δραστηριότητες και ασχολίες που μπορεί να έχουν δείξει ενδιαφέρον.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η κάθε περίπτωση παιδιού είναι διαφορετική και πως όλες οι παραπάνω πληροφορίες είναι ενδεικτικές. Σε περιπτώσεις που υπάρχουν ανησυχητικές συμπεριφορές τότε θα ήταν καλό να αποταθείτε σε ειδικό ψυχικής υγείας ώστε να αξιολογήσει την κατάσταση και να σας δώσει εξειδικευμένες συμβουλές και παρεμβάσεις.»
Χρύσω Κουμπάρου
Διεθνολόγος- Επικοινωνιολόγος